Interview Bart Westerlaken Deel I – Werken Met Regisseurs

Introductie

Wie Bart Westerlaken niet kent heeft vast zijn muziek gehoord in bijvoorbeeld Penoza, Love Eternal, Daglicht of een van zijn vele andere producties. Daarnaast is hij secretaris bij de DFC (Dutch Film Composers), heeft meegeschreven aan het script van Koning van Katoren en is oorspronkelijk opgeleid als cameraman aan de Nederlandse Filmacademie.

Dit blog/boek is niet gericht op het artistieke gedeelte van het vak, maar gezien het werken in opdracht erg karakteriserend is aan het werk van de mediacomponist, wil ik daar toch even wat aandacht aan besteden. Want hoe kun je origineel zijn en vrij werken binnen het kader van de ‘opdracht’ van de regisseur?

Verschillende manieren van samenwerken

Iedereen zal de samenwerking met een regisseur net wat anders vormgeven. Zo zijn er componisten die al op basis van het script of een idee muziek beginnen te schrijven en dat uiteindelijk (evt. samen met nieuw gecomponeerde muziek) pas maken bij het beeld. Andere componisten beginnen pas als er een eerste montage is of zelfs een ‘lock’ (wanneer de edit ‘klaar’ is) met het argument dat er tijdens het draaien en de montage van alles kan gebeuren waardoor de film helemaal verandert. Dit is echter niet altijd een persoonlijke keuze, want dit is grotendeels afhankelijk van externe factoren.

De samenwerking is altijd verschillend en dat komt omdat de timing verschillend is. Soms is er nog niets gedraaid en dat zit je al op het project. Dan kun je het al over wat dingen hebben of een keer langs gaan op de set. Het kan ook dat je er bijgehaald wordt als er al gemonteerd wordt. Ik heb een keer een film gedaan waarbij tijdens de montage het genre zelfs nog niet bepaald was. Dat kon nog drie kanten op en daar speelt muziek dan een grote rol in. En dan heb je nog de factor van de regisseur. – Bart Westerlaken

Het hoeft niet perse zo te zijn dat de regisseur exact bepaald hoe de samenwerking eruit gaat zien, maar het is aan te bevelen om het initiatief wel aan de regisseur over te laten. Als hij of zij daar geen ideeën over heeft en/of nog wat onervaren is kun je uiteraard wat meer invulling geven aan hoe de samenwerking eruit kan zien. Naast het moment dat je begint te schrijven zit het hem ook voornamelijk in de logistieke dingen.

Het is wel handig dat je iets afspreekt. Wanneer doen we de eerste viewing, wanneer wil je mijn eerste schetsen. Wil je dat ik eerst de hele film vol leg en kom je dan luisteren of wil je dat ik eerst een scene doe en wil je die dan meteen luisteren? Kom je langs of stuur ik je het op? – Bart Westerlaken

Temp

Temp is de tijdelijke (temporary) muziek die tijdens het montage proces wordt gebruikt om een indruk te krijgen van hoe de film wordt ervaren met muziek. De muziek is op dit moment meestal nog niet klaar.

Sommige regisseurs zijn daar meesterlijk in en leggen die hele film al vol met Hollywoodmuziek, en het werkt. In de zin van dat het heel fijn kijkt en dat ik, zonder dat de regisseur een woord met mij heeft gesproken, al weet wat hij ongeveer wil. Dan is de kunst voor mij om alles weg te gooien en nieuwe ideeën erin te plakken op basis van wat ik gehoord heb, maar zonder het na te maken uiteraard. Dat is dan het begin van de conversatie.

Andere regisseurs zijn daar minder goed in en werken soms ook helemaal zonder muziek. Sommige regisseurs, en editors niet te vergeten, kunnen dat en dan heb je meer carte blanche. Dan zegt een regisseur ‘je hebt de beelden gezien, maak maar iets’. Bij sommige regisseurs past dat, maar soms denk ik ook dat we beter nog even kunnen gaan praten. – Bart Westerlaken

Niet alle componisten zijn zo te spreken over temp-muziek en vinden dit het ergste deel van het vak. Ze accepteren het, maar wijzen het liever de deur. De reden hiervoor is dat regisseurs te gehecht raken aan de muziek omdat ze het zo vaak horen dat, wanneer jij met nieuwe ideeën komt, ze het bij voorbaat al niet goed vinden. Dat kan uiteindelijk resulteren in het maken van een aftreksel van de temp en dat is voor geen componist wenselijk. Dit proces is echter te omzeilen. Er zijn ook componisten die tegen die tijd al muziek klaar hebben die als temp gebruikt kan worden of die meeschrijven met het montageproces zodat montage en muziek zich synchroon ontwikkelt.

Praten over muziek

Voor componisten die nog niet voor film of andere media hebben gewerkt kan het wellicht lastig voor te stellen zijn hoe je met een regisseur praat die ‘geen verstand’ heeft van muziek. Waar heb je het dan wel over of hoe benader je dat onderwerp zonder in twee talen te spreken?

Als je regisseur bent en er zit muziek in je film en je hebt geen verstand van muziek, dat is een beetje jammer. Je hoeft niet alle instrumenten uit een symfonieorkest op gehoor kunnen herkennen, maar je moet wel een beetje verstand hebben van wat muziek doet in je film. Net als het gebruik van een totaal-shot of een close-up. – Bart Westerlaken

De meeste regisseurs hebben hier echter wel verstand van en erkennen dat muziek net zo goed een middel is om iets mee over te brengen. Het is wel belangrijk dat je elkaar gaat begrijpen en dat komt uiteindelijk neer de functie/toepassing en daarmee de uitwerking van de muziek.

We hebben het over camerawerk, de montage, we hebben het over andere films waar dingen werken of niet werken, we hebben het over andere muziek, klassieke muziek, pop muziek, wat de regisseur gaaf vindt. Het komt vaak voor dat we het over films hebben omdat je een beetje elkaars taal moet ontdekken. Als iemand zegt ‘het moet romantisch’, de ene regisseur bedoelt zoveel mogelijk strijkers en de andere bedoelt daarmee dat het heel stil is en alleen maar één hobolijntje hoort. – Bart Westerlaken

Meer of minder betrokken

Als je na veel praten nog steeds niet het gevoel hebt dat je het over dezelfde dingen hebt is het soms beter om gewoon maar iets te gaan maken. Op die manier kun je het over concretere dingen hebben. Hoe gedetailleerd je het over dingen gaat hebben of hoe close de samenwerking is hangt erg van de persoon af. Zowel van jouzelf als de regisseur.

De regisseur richt zich meestal op wat muziek met de film doet, niet op welke manier de muziek dat doet. Sommige regisseurs kunnen dat wel en dat vindt ik prima. Diederik (van Rooijen – regisseur Penoza) bijvoorbeeld, die ging soms naast mij zitten. Dat zag hij alle streepjes op de piano roll (in Cubase) en de cursor voorbij komen. Dan keken we de scène en dan zei hij ‘dat streepje, wat is dat? Die moet weg!’ op dat niveau. En dan kun je denken van ‘houd je bek man’, maar Diederik had altijd gelijk. En dat was een manier van communiceren die we hebben ontdekt. Als er een scène was waar iets mis was, dan deden we dat soms. – Bart Westerlaken

Het is dus echt een kwestie van aftasten en uitproberen als het gaat om samenwerken. Er is geen definitieve handleiding voor te verzinnen want iedereen vind wat anders prettig. Wat wel goed is, is om open te staan voor verschillende manieren van samenwerken en niet zozeer jouw ‘ding’ doen en daar bij blijven. Dan kun je namelijk een keer vast komen te zitten.

Dit is een deel uit het interview met Bart Westerlaken. Het volledige interview is verwerkt in het boek.

Bedankt voor het lezen,

Karl Heortweard

Interessant? Lees verder in het boek ‘You Shoot, I Score!